Samenvatting
Theoretische achtergronden, praktische toepassing en globale ervaringen met betrekking tot een relatief nieuwe psychologische interventie voor het behandelen van paniekstoornis worden beschreven. Enerzijds is de interventie gericht op het falsificeren van de verwachting dat specifieke lichamelijke sensaties voorbodes zijn van een paniekaanval. Anderzijds activeert de interventie het zelfvertrouwen van patiënten dat zij opkomende paniekaanvallen onder controle kunnen krijgen.
Summary
Theoretical background, practical application and first experiences with a rather new psychological intervention for treating panic disorder are described. In the first place this intervention targets the falsification of expectations that specific somatic symptoms predict a full-blown panic attack. At the same time the intervention activates the patient’s self-confidence that he is able to bring upcoming panic attacks under his control.
Referenties
Appelo, M.T. (1999). Van draaglast naar draagkracht. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Bakker, A., Balkom, A.J.L.M. van, Spinhoven, P., Blaauw, B.M.J.W., & Dyck, R. van (1998). Follow-up on the treatment of panic disorder with or without agoraphobia. The Journal of Nervous and Mental Disease, 186, 414-419.
Balkom, A.J.L.M. van, Bakker, A., Spinhoven, P., Blaauw, B.M.J.W., Smeenk, S., & Ruesink, B. (1997). A meta-analysis of the treatment of panic disorder with or without agoraphobia: a comparison of psychopharmacological, cognitive-behavioral and combination treatments. The Journal of Nervous and Mental Disease, 185, 510-516.
Barlow, D.H., Allen, L.B., & Choate, M.L. (2004). Toward a unified treatment for emotional disorders. Behavior Therapy, 35, 205-230.
Barlow, D.H., & Cerny, J.A. (1988). Psychological treatment of panic. New York: The Guilford Press.
Bayens, F. (1998). Koele witte wijn als plots de deurbel rinkelt: referentie en evaluatie versus verwachting en voorbereiding bij Pavloviaans leren. Gedragstherapie, 31, 7-49.
Bayens, F. (2002). Verwachtingsleren versus louter referentieel leren: zin of onzin voor de gedragstherapeutische praktijk? Gedragstherapie, 35, 115-133.
Bouton, M.E., Mineka, S., & Barlow, D.H. (2001). A modern learning theory perspective on the etiology of panic disorder. Psychological Review, 108, 4-32.
Bouton, M.E., & Swartzentruber, D. (1991). Sources of relapse after extinction in Pavlovian and instrumental learning. Clinical Psychological Review, 11, 123-140.
Brewin, C.R. (2006). Understanding cognitive behaviour therapy: a retrieval competition account. Behaviour Research and Therapy, 44, 765-784.
Chambless, D.L., Caputo, G.C., Bright, P., & Gallagher, R. (1984). Assessment of fear of fear in agoraphobics: The Body Sensations Questionnaire and the Agoraphobic Cognitions Questionnaire. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 52, 1090-1098.
Clark, D.M. (1996). Panic disorder: From theory to therapy. In: P.M. Salkovskis (ed.), Frontiers of cognitive therapy. New York: The Guilford Press.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioural sciences. Second edition. Hillsdale (N.J.): Lawrence Erlbaum Associates.
Craske, M.G. (1999). Anxiety disorders. Psychological approaches to theory and treatment. Boulder: Westview Press.
Craske, M.G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N., & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour Research and Therapy, 46, 5-27.
Ehlers, A. (1993). Somatic symptoms and panic attacks: A retrospective study of learning experiences. Behaviour Research and Therapy, 31, 269-278.
Goldstein, A.J., & Chambless, D.L. (1978). A reanalysis of agoraphobia. Behavior Therapy, 9, 47-59.
Gaag, M. van der, & Korrelboom, C.W. (2006). Competitive Memory Therapy (COMET) bij auditieve hallucinaties. In: M. van der Gaag, F. Withaar & C.J. Slooff (red.), Cognitieve gedragstherapeutische behandelingen bij mensen met een psychose. Den Haag: Kenniscentrum Schizofrenie Nederland.
Guijken, K., Dommanschet, C., & Korrelboom, C.W. (2008). De behandeling van obsessies met contraconditionering. Directieve Therapie, 28, 249-270.
Haan, G. de, Gaag, M. van der, & Korrelboom, C.W. (2007). Competitive Memory Therapy (COMET) bij een psychotische vrouw met auditieve hallucinaties. Directieve Therapie, 27, 146-160.
Hermans, D., Eelen, P., & Orlemens, H. (2007). Inleiding tot de gedragstherapie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Hermans, D., Vansteenwegen, D., Bayens, F., & Eelen, P. (2002). Exposure en extinctie: nieuwe leertheoretische inzichten aangaande blootstellingsbehandelingen. Gedragstherapie, 35, 25-49.
Kampman, M., Keijsers, G.P.J., Hoogduin, C.A.L., & Hendriks, G-J. (2008). Outcome prediction of cognitive behaviour therapy for panic disorder: initial symptom severity is predictive for treatment outcome, comorbid anxiety or depressive disorder, cluster C personality disorders and initial motivation are not. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 36, 99-112.
Korrelboom, C.W. (2000). Versterking van het zelfbeeld bij patiënten met persoonlijkheidspathologie: ‘hot cognitions’ versus ‘cold cognitions’. Directieve Therapie, 20, 282-302.
Korrelboom, C.W. (2003): Mogelijkheden van cognitieve gedragstherapie bij moeilijke mensen: de module frustratietolerantie. In: W.A. Hoogduin, C.A.L. Hoogduin & C.R. Peters van Neijenhof (red.), Moeilijke mensen: naar een professionele aanpak. Nijmegen: Cure & Care Publishers.
Korrelboom, C.W., & Broeke, E. ten (1998). Trauma, geheugen en contraconditionering van de UCS/UCR-representatie. Directieve Therapie,18, 217-236.
Korrelboom, C.W., & Broeke, E. ten (2002). De praktische betekenis van de betekenisanalyse. Een reactie op Bayens.
Gedragstherapie, 35, 307-312.
Korrelboom, C.W., & Broeke, E. ten (2004). Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk. Bussum: Coutinho.
Korrelboom, C.W., Gaag, M. van der, Hendriks, V., Huijbrechts, I., & Berretty, E.W. (2008). Treating obsessions with competitive memory training: a pilot study. The Behavior Therapist, 31, 29-36.
Korrelboom, C.W., Visser, S., & Broeke, E. ten. (2004). Gegeneraliseerde angststoornis: wat is het en wat kun je ertegen doen? Directieve Therapie, 24, 276-295.
Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2003). Multidisciplinaire richtlijn angststoornissen. Richtlijn voor de diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen cliënten met een angststoornis. Utrecht: Trimbos-instituut.
Lange, A., Richard, R., Gest, A., Vries, M. de, & Lodder, L. (1998). The effects of positive self-instruction: a controlled trial. Cognitive Therapy and Research, 22, 225-236.
Martin, I., & Levey, A. (1994). The evaluative response: primitive but necessary. Behaviour Research and Therapy, 32, 301-305.
McNally, R.J. (1994). Panic disorder: a critical analysis. New York: The Guilford Press.
Olij, R.J.B., Korrelboom, C.W., Huijbrechts, I.P.A.M., Jong, M. de, Cloin, P.A., Maarsingh, M., & Paumen, B.N.W. (2006). De module zelfbeeld in een groep: werkwijze en eerste bevindingen. Directieve Therapie, 26, 307-325.
Öst, L-G. (1987). Applied relaxation: description of a coping technique and review of controlled studies. Behaviour Research and Therapy, 25, 397-409.
Peeters, S., Korrelboom, C.W., Voermans, M., & Huijbrechts, I.P.A.M. (2005). Paniekmanagement revisited: ervaringen met een nieuwe groepsbehandeling. Directieve Therapie, 25, 396-408.
Rachman, S., Radomsky, A.S., & Shafran, R. (2008). Safety behaviour: a reconsideration. Behaviour Research and Therapy, 46, 163-173.
Richards, J.M., & Gross, J.J. (2000). Emotion regulation and memory: the cognitive costs of keeping one’s cool. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 410-424.
Richards, J.C., Richardson, V., & Pier, C. (2002). The relative contributions of negative cognitions and self-efficacy to severity of panic attacks in panic disorder. Behaviour Change, 19, 102-111.
Salkovskis, P.M., & Clark, D.M. (1991). Cognitive therapy for panic disorder. Journal of Cognitive Psychotherapy, 5, 215-226.
Schmidt, N.B., Woolaway-Bickel, K., Trakowski, J., Santiago, H., Storey, J., Koselka, M., & Cook, J. (2000). Dismantling cognitive-behavioral treatment for panic disorder: questioning the utility of breathing retraining. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 417-424.
Schnall, S., & Laird, J.D. (2003). Keep smiling: Enduring effects of facial expressions and postures on emotional experience and memory. Cognition and Emotion, 17, 787-797.
Segal, Z.V., Gemar, M., & Williams, S. (1999). Differential cognitive response to a mood challenge following successful cognitive therapy or pharmacotherapy for depression. Journal of Abnormal Psychology, 108, 3-10.
Shear, M.K., Brown, T.A., Barlow, D.H., Money, R., Sholomskas, D.E, Woods, S.W., Gorman, J.M., & Papp, L.A. (1997). Multicenter Collaborative Panic Disorder Severity Scale. American Journal of Psychiatry, 154, 1571-1575.
Shear, M.K., Rucci, P., Williams, J., Frank, E., Grochocinski, V., VanderBilt, J., Houck, & Wang, T. (2001). Reliability and validity of the Panic Disorder Severity Scale: replication and extension. Journal of Psychiatric Research, 35, 293-296.
Smits, J.A.J., Powers, M.B., Cho, Y., & Telch, M.J. (2004). Mechanisms of change in cognitive-behavioral treatment of panic disorder: evidence for the fear of fear mediational hypothesis. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, 646-652.
Thwaites, R., & Freeston, M.H. (2005). Safety-seeking behaviours: facts or function? How can we clinically differentiate between safety behaviours and adaptive coping strategies across anxiety disorders? Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 33, 177-188.