Samenvatting
Dit artikel verschijnt eind 2010 als hoofdstuk in het handboek voor GZ-psychologen onder redactie van Marc Verbraak, Sako Visser, Peter Muris en Kees Hoogduin bij Boom uitgeverij, Amsterdam. Het artikel schetst in het kort de kenmerken van systeemtherapie en de manier waarop men behandelingen kan verrijken door gezinsleden bij de behandeling te betrekken. Het geeft bovendien een – zij het sterk samengevat – overzicht over de stand van zaken in het onderzoek naar behandelingen met partners en gezinsleden.
Referenties
Alexander, J.F. & Sexton, T.L. (2002). Functional Family Therapy: A model for treating high-risk, acting-out youth. In: J. Lebow (red.), Comprehensive handbook of psychotherapy, Vol. 4. New York: Wiley.
Arrindell, W.A. (1987). Marital conflict and agoraphobia: Fact or fantasy? Academisch proefschrift Groningen. Delft: Eburon.
Arrindell, W.A., Ettema, J.H.M., Groenman, N., Brook, F., Jansen, I., Slaets, J., Hekster, G., Derksen, J., Ende, J. van der, Land, H., Hofman, K., & Dost, S. (2003). De groeiende inbedding van de Nederlandse SCL-90-R. De Psycholoog, 38(11), 576-582.
Babcock, J.C., Green, Ch.E., & Robie, Ch. (2004). Does batterers’ treatment work? A meta-analytical review of domestic violence treatment. Clinical Psychology Review, 23(8), 1023-1053.
Barbato A, & D’Avanzo, B. Marital therapy for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 2.
Barrett, P.M. (2000). Treatment of childhood anxiety: Developmental aspects. Clinical Psychological Review, 20(4), 479-494.
Baucom, D.H., Shoham, V., Mueser, K.T., Daiuto, A.D., & Stickle, T.R (1998). Empirically supported couple and family interventions for marital distress and adult mental health problems. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(1), 53-88.
Beach, S. (2003). Affective disorder. Journal of Marital & Family Therapy, 29(2), 247-261.
Beach, S.R.H., Fincham, F.D., & Katz, J. (1998). Marital therapy in the treatment of depression: toward a third generation of therapy and research. Clinical Psychology Review, 18(6), 635-661.
Bedrosian, R.C. & Bozicas, G.D. (1994). Treating family of origin problems: A cognitive approach. New York: Guilford Press.
Bernard, J., Appelo, M., Scholing, A., & Kok, F. (2003). De periodieke explosieve stoornis: richtlijnen voor de behandeling. Directieve Therapie, 23(1), 9-24.
Bodden, D., Nauta, M., Bögels, S., Haan, E. de, Ringrose, J., Appelboom, C., Brinkman, A., Appelboom-Geerts, K., & Dirksen, C. (2008). Cognitieve gedragstherapie voor alleen het kind of voor het hele gezin? Een multi-center effectonderzoek met onverwachte resultaten. Kind en Adolescent Praktijk, 7(3), 112-121.
Boszormenyi-Nagy, I., Grunebaum, J., & Ulrich, D. (1991). Contextual therapy. In: A.S. Gurman & D. P. Kniskern (Eds.), Handbook of family therapy, Vol. 2. New York: Brunner/Mazel.
Campbell, Th.L. (2003). The effectiveness of family interventions for physical disorders. Journal of Marital & Family Therapy, 29(2), 263-281. Nederlandse uitgave: Opvoeding en psychopathologie bij kinderen en ouders: een descriptief literatuuronderzoek. Gezinstherapie Wereldwijd, 2004, 15(4), 392-425.
Carr, A. (2009). The effectiveness of family therapy and systemic interventions for child-focused problems. Journal of Family Therapy, 31(1), 3-45. Nederlandse uitgave: De effectiviteit van gezinstherapie en systeeminterventies voor problemen bij kinderen. Gezinstherapie Wereldwijd, 2009, 20(3), 287-331.
Chaffin, M., Silovsky, J.F., Funderburk, B., Valle, L.A., Brestan, E.V., Balachova, T., Jackson, S., Lensgraf, J., & Bonner, B.L. (2004). Parent-child interaction therapy with physically abusive parents: efficacy for reducing future abuse reports. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72(3), 500-510.
Colom, F., Lam, D. (2005). Psychoeducation: improving outcomes in bipolar disorder. European Psychiatry, 20, 359-364.
Dattilio, F. (2006). A cognitive-behavioral approach to reconstructing intergenerational family schemas. Contempory Family Therapy, 28, 191-200. Nederlandse uitgave: Een cognitief-gedragstherapeutische benadering voor het reconstrueren van intergenerationele gezinsschema’s. Gezinstherapie Wereldwijd, 2007, 18(2), 191-204.
Dimidjian, S., Martell, C.R., & Christensen, A. (2008). Integrative behavioral couple therapy. In: A.S. Gurman (Ed.), Clinical handbook of couple therapy, fourth edition. New York: Guilford Press.
Eisler, I., Simic, M., Russell, G., & Dare, C. (2007). A randomised controlled trial of two forms of family therapy in adolescent anorexia nervosa: a five-year follow-up. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48, 552-560.
Elliot, R., Greenberg, L.S., & Lietaer, G. (2004). Research on experiental psychotherapies. In: M.J. Lambert (red.), Bergin and Garfield’s Handbook of Behavior Change (hoofdstuk 11, p. 493-539). New York: Wiley.
Ellis, D.A, Templin, Th., Naar-King, S., Frey, M.A., & Cunningham, Ph.B. (2007). Multisystemic therapy for adolescents with poorly controlled type I diabetes: Stability of treatment effects in a randomized controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 75(1), 168-174.
Fals-Stewart, W., Birchler, G.R., & Kelley, M.L. (2006). Learning sobriety together: a randomized clinical trial examining behavioral couples therapy with alcoholic female patients. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(3), 579-591.
Gerlsma, C. (1998). De ‘level of Expressed Emotion’ schaal. De Psycholoog, 33(11), 503-508.
Ginsburg, G.S., Silverman, W.K., & Kurtines, W.K. (1995). Family involvement in treating children with phobic and anxiety disorders: A look ahead. Clinical Psychology Review, 15, 457-473.
Gurman, A.S., & Messer, S.B. (2003). Essential Psychotherapies: Theory and Practice, second edition. New York: Guilford Press.
Haley, J. (1963). Strategies of psychotherapy. New York: Grune & Stratton. Nederlandse uitgave: Strategieën in de psychotherapie. Utrecht: Bijleveld.
Haley, J. (1984). Ordeal therapy. San Francisco, Cal.: Jossey-Bass.
Henggeler, S.W. & Sheidow, A.J. (2003). Conduct disorder and delinquency. Journal of Marital & Family Therapy,
29(4), 491-504. Nederlandse uitgave: Gedragsstoornis en delinquentie. Gezinstherapie Wereldwijd, 2005, 16(3), 304-335.
Henggeler, S.W., Letourneau, E.J., Chapman, J.E., Borduin, Ch.M, Schewe, P.A., & McCart, M.R. (2009). Mediators of change for multisystemic therapy with juvenile sexual offenders. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77(3), 451-462.
Holtkamp, K., Herpertz-Dahlman, B., Vloet, T., & Hagenah, U. (2005). Group psychoeducation for parents of adolescents with eating disorders: the Aachen program. Eating Disorders, 13(4), 381-390.
Huey, S.J., Jr., Henggeler, S.W., Brondino, M.J., & Pickrel, S.G. (2000). Mechanisms of change in multisystemic therapy: reducing delinquent behavior through therapist adherence and improved family and peer functioning. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(3), 451-457.
Jacobson, N.S., Christensen, A., Prince, S.E., Cordova, J., & Eldridge, K. (2000). Integrative behavioral couple therapy: an acceptance-based, promising new treatment for couple discord. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(2), 351-355.
Johnson, S. (2002). Emotionally focused couple therapy with trauma survivors: Strengthening attachment bonds. New York: Guilford Press.
Johnson, S.M (2003). The revolution in couple therapy: a practitioner-scientist perspective. Journal of Marital & Family Therapy, 29(3), 365-384.
Johnson, S. & Lebow, J. (2000). The ‘coming of age’ of couple therapy: a decade review. Journal of Marital & Family Therapy, 26(1), 23-38.
Kelley, M.L., & Fals-Stewart, W. (2002). Couples- versus individual therapy for alcohol- and drug abuse: Effects on children’s psychosocial functioning. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(2), 417-427. Nederlandse uitgave: Een vergelijking tussen partnerrelatietherapie en individuele therapie bij alcohol en drugsmisbruik: effecten op het psychosociale functioneren van de kinderen. Gezinstherapie Wereldwijd, 15(1), 1-31.
Lange, A. (1983). De Interactionele Probleem Oplossings Vragenlijst, IPOV. Deventer: Van Loghum Slaterus.
Lange, A. (1995). De IPOV (Interactionele Probleem Oplossings Vragenlijst). Gedragstherapie, 28(1), 41-46.
Lange, A. (2000). Gevalsbeschrijvingen bij Gedragsverandering in gezinnen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Lange, A. (2001). De Ouder-Kind Interactie Vragenlijst-Revised, OKIV-R; Verantwoording en handleiding. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Lange, A. (2004). Vragenlijst Seksuele Trauma’s in het verleden (VST-V); Een anamnestisch instrument voor onderzoek en praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Lange, A. (2006). Gedragsverandering in gezinnen; cognitieve gedrags- en systeemtherapie. Achtste, compleet herziene druk. Groningen: Wolters-Noordhoff, 670 pags.
Lange, A. & Appelo, M. (2007). De Korte Klachten Lijst, KKL. Handleiding. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Lange, A., Bollema, M., & Fluri, D. (2003). De Family of Origin Scale-Dutch, FOS-D. Psychometrie, validering en normering bij ambulante patiënten. Directieve Therapie, 23(4), 352-370.
Lange, A., Kiss, A., Jansen, F., & Neerscholten, C. (2003). The Family of Origin Scale – Dutch. Systeemtherapie, 15(2), 103-115.
Lange, A. & Schene, A. (2008). De depressieve patiënt en zijn sociale omgeving. In: J. Huyser, A.H. Schene, B. Sabbe, & Ph. Spinhoven (red.), Handboek Depressieve Stoornissen. Amsterdam: De Tijdstroom, hoofdstuk 3, p. 39-52.
Lange, A. & Velden, K. van der (2010). Afleiding. In: K. v.d. Velden, K. Hoogduin en A. Lange (red.), Directieve Therapie. Amsterdam: Boom, 2010 (hoofdstuk 12, p. 131-138).
Law, D.D., & Crane, D.R. (2000). The influence of marital and family therapy on health care utilization in a health-maintenance utilization. Journal of Marital & Family Therapy, 26(3), 281-292. Nederlandse uitgave: De invloed van relatie- en gezinstherapie op het gebruik van gezondheidszorg. Gezinstherapie Wereldwijd, 2001, 12(2), 172-191.
Magdol, L., Moffit, T.E., Caspi, A., Newman, D.L., & Fagan, J. (1997). Gender differences in partner violence in a birth cohort of 21-years-olds: Bridging the gap between clinical and epidemiological appraoches. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 65(1), 68-78. Nederlandse uitgave: Geslachtsverschillen bij geweld tussen partners in een geboortecohort van 21-jarigen: De kloof tussen klinische en epidemiologische benadering overbrugd. Gezinstherapie, 1998, 9(2), 115-140.
Maillette de Buy Wenniger, W.F., Benoist, R.H.I., Loon, A.J.J.M. van, & Moleman, N. (1994). Het McMastermodel als uitgangspunt van behandelen: de probleemgerichte gezinstherapie. Systeemtherapie, 6(2), 71-85.
Marcaurelle, R., Bélanger, C., & Marchaud, A. (2003). Marital relationship and the treatment of Panic Disorders with Agoraphobia: A critical review. Clinical Psychology Review, 23(2), 247-276.
McCrady, B.S., & Epstein, E.E. (1995). Marital therapy in the treatment of alcohol problems. In: N.S. Jacobson & A.S. Gurman (red.), Clinical handbook of couple therapy (hoofdstuk 18, p. 369-393). New York: Guilford Press.
McCrady, B.S., Epstein, E.E., Cook, Sh., Jensen, N., & Hildebrandt, Th. (2009). A randomized trial of individual and couple behavioral alcohol treatment for women. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77(2), 243-256.
McDonell, M.G., & Dyck, D.G. (2004). Multiple-family group treatment as an effective intervention for children with psychological disorders. Clinical Psychology Review, 24(6), 685-706. Nederlandse uitgave: Groepstherapie met meerdere gezinnen: een effectieve interventie voor kinderen met psychische stoornissen. Gezinstherapie Wereldwijd, 2007, 18(2), 205-238.
McFarlane, W.R., Dixon, L., Lukens, E., & Lucksted, A. (2003). Family psychoeducation and schizophrenia: a review of the literature. Journal of Marital & Family Therapy, 29(2), 223-245. Nederlandse uitgave: Psycho-educatie voor het gezin en schizofrenie: een literatuuroverzicht. Gezinstherapie Wereldwijd, 2004, 15(1), 54-95.
Meyers, R.J., Miller, W.R., Smith, J.E., & Tonigon, S. (2002). A randomized trial of two methods for engaging treatment-refusing drug users through concerned significant others. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(5), 1182-1185. Nederlandse uitgave: Een gerandomiseerd experiment met twee methoden om drugsverslaafden die geen behandeling willen via betrokken belangrijke anderen toch te laten meewerken. Gezinstherapie Wereldwijd, 2004, 15(2), 212-214.
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Nederlandse uitgave: Gezinstherapie. Utrecht: Het Spectrum, 1973.
Minuchin, S., Montalvo, B., Guerney Jr., B.G., Rosman, B.L., & Schumer, F. (1967). Families of the slums. An exploration of their structure and treatment. New York: Basic Books.
Northey, W.F., Wells, K.C., Silverman, W.K., & Bailey, C.E. (2003). Childhood behavioral and emotional disorders. Journal of Marital & Family Therapy, 29(4), 523-545. Nederlandse uitgave: Emotionele en gedragsstoornissen bij kinderen. Gezinstherapie Wereldwijd, 2005, 16(4), 405-445.
O’Farrell, T.J.O., & Fals-Stewart, W. (2003). Alcohol abuse. Journal of Marital & Family Therapy, 29(1), 121-146. Nederlandse uitgave: Alcoholmisbruik. Gezinstherapie Wereldwijd, 2005, 16(2), 156-206.
O’Farrell, T.J. (1993). A behavioral marital therapy couples’ group program for alcoholics and their spouses. In: T.J. Farrell (red.), Treating alcohol problems: Marital and family interventions (hoofdstuk 7, p. 170-209). New York: Guilford Press.
Oenen, F.J. van, Bernardt, C., & Post, L. van der (2007). Praktijkboek crisisinterventie. Utrecht: De Tijdstroom.
Pos, A.E., Greenberg, L.S., & Goldman, R.N. (2003). Emotional processing during experiental treatment of depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(6), 1007-1016.
Rijst, L. van der (2008). Fysieke Agressie van Vrouwen in Heteroseksuele Relaties: ‘The Battered Men Syndrome?’.
Directieve Therapie, 28(1), 20-34.
Robin, A.L., Siegel, P.T., Moye, A.W., Gilroy, M., Dennis, A.B., & Sikand, A. (1999). A controlled comparison of family versus individual therapy for adolescents with anorexia nervosa. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 38(12), 1482-1489. Nederlandse uitgave: Psychotherapie, Toegang tot de Internationale Vakliteratuur, 2001, 8(2), 229-249.
Savenije, A., Lawick, J. van, & Reijmers, E. (red.). Handboek Systeemtherapie. Amsterdam: De Tijdstroom, 2008.
Schaeffer, C.M., & Borduin, Ch.M. (2005). Long-term follow-up to a randomized clinical trial of multisystemic therapy with serious and violent juvenile offenders. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73(3), 445-453.
Selvini Palazzoli, M. (1979). Paradox en tegenparadox. Alphen aan den Rijn: Samsom.
Sexton, Th.L., Alexander, J.F., & Leigh Mease, A. (2004). Psychotherapy for children and adolescents. In: M.J. Lambert (red.), Bergin and Garfield’s Handbook of Behavior Change (hoofdstuk 13, 590-646). New York: Wiley.
Sprenkle, D.H. (red.) (2002). Effectiveness research in marriage and family therapy. Alexandria: American Association for Marital and Family Therapy.
Stith, S.M., Rosen, K.H., & McCollum, E.E. (2003). Effectiveness of couples treatment for spouse abuse. Journal of Marital & Family Therapy, 29(3), 407-426.
Stith, S.M., Rosen, K.H., McCollum, E.E., & Thomsen, C.J. (2004). Treating intimate partner violence within intact couple relationships: Outcomes of multi-couple versus individual couple therapy. Journal of Marital & Family Therapy, 20(3), 305-318.
Turner, H.A. & Kopiec, K. (2006). Exposure to interparental conflict and psychological disorder among young adults. Journal of Family Issues, 27(2), 131-158.
Verhulst, F.C., Ende, J. van der, & Koot, H.M. (1996). Handleiding voor de CBCL/4-18. Rotterdam: Erasmus Universiteit, Afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
Wachter, D. de, Vandewalle, S., Vansteelandt, K., Vanderlinden, J., & Lange, A. (2005). FAD-N en FMSS: twee verschillende instrumenten voor het meten van gezinsfunctioneren. Systeemtherapie, 17(2), 82-96.
Watzlawick, P., Beavin, J., & Jackson, D.D. (1967). Pragmatics of human communication. New York: Norton. Nederlandse uitgave: De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie. Deventer: Van Loghum Slaterus, 1970.
Wearden, A.J., Tarrier, N., Barrowclough, C., Zastowny, T.R., & Rahill, A.A. (2000). A review of Expressed Emotion research in health care. Clinical Psychological Review, 20(5), 633-666.
Yandoli, D., Eisler, I., Robbins, Cl., Mulleady, G., & Dare, Chr. (2002). A comparative study of family therapy in the treatment of opiate users in a London drug clinic. Journal of Family Therapy, 24(4), 402-422. Nederlandse uitgave: Een vergelijkend onderzoek naar gezinstherapie bij de behandeling van opiaatgebruikers in een Londense verslavingskliniek. Gezinstherapie Wereldwijd, 2004, 15(2), 191-211.
Young, K.M., Northern, J.J., Lister, K.M., Drummond, J.A., & O’Brien, W.H. (2007). A meta-analysis of family-behavioral weight-loss treatments for children. Clinical Psychology Review, 27(2), 240-249.